Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауын түсіндіру (Нұрсұлтан қаласы, 2022 жылғы 16 наурыз)

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауын түсіндіру

(Нұр-сұлтан Қ., 2022 жылғы 16 наурыз)

ЖАҢА ҚАЗАҚСТАН: ЖАҢАРТУ ЖӘНЕ ЖАҢҒЫРТУ ЖОЛЫ

Президент Жолдауында жаңа Қазақстанды құрудың басталуы, бірлікті сақтау қажеттілігі туралы айтады. Президент оң өзгерістердің ауқымы туралы айтады, тек саяси салада оннан астам заң қабылданды. Мысалы, бейбіт жиналыстар туралы жаңа демократиялық заң. Бұл заң митингілерді кедергісіз өткізуге және онда өз пікірін еркін білдіруге мүмкіндік береді, бұл қоғамдағы сенімді арттырады.

Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің саяси жүйесін кешенді жаңғырту бағдарламасын ұсынғысы келетінін айтты., ол көптеген жылдар бойы күтпеген қоғамдық өзгерістерге негізделген.

Жолдауда ең алдымен, суперпрезиденттік басқару нысанынан қуатты Парламенті бар президенттік республикаға түпкілікті көшу туралы сөз болып отыр, бұл "халық үніне құлақ асатын мемлекет"тұжырымдамасын табысты іске асырудың маңызды факторына айналатын Парламенттің рөлін нығайту міндеті тұр. Президент алға қойған мақсаттарды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін бірқатар бастамаларды ұсынады. Мемлекет басшысы Президенттің өз өкілеттігі кезеңінде партияға мүшелігін тоқтату міндетін заңды түрде ресімдеуді ұсынады, бұл саяси бәсекелестікті арттырады, барлық партиялардың дамуы үшін тең жағдайды қамтамасыз етеді. Заңнамаға Орталық сайлау комиссиясының, Есеп комитетінің және Конституциялық кеңестің төрағалары мен мүшелерінің партиядан міндетті түрде шығуы туралы ереже енгізіледі. Әкімдер мен олардың орынбасарларына партия филиалдарында қызмет атқаруға заң жүзінде тыйым салу қажеттігі туралы айтылады. Конституцияда президенттің жақын туыстары үшін квазимемлекеттік сектордағы саяси мемлекеттік қызметшілер мен басшылар лауазымдарына орналасуға тыйым салу нормасы бекітілетін болады. Мемлекет басшысының облыстар, республикалық маңызы бар қалалар әкімдері актілерінің күшін жоюға немесе қолданылуын тоқтата тұруға құқығы бар.

Президент Сенаттың қалыптасу тәртібі мен бірқатар функцияларын қайта қарау керектігін айтады, Сенаттағы президенттік квотаны 15-тен 10 депутатқа дейін қысқарту туралы шешім қабылданды, олардың бесеуін қазіргі уақытта болып жатқан сияқты, оны Қазақстан халқы Ассамблеясы сайламай, Қазақстан халқы Ассамблеясы ұсынатын болады. Сондай-ақ, Мәжілістегі депутаттық орындар саны азаяды (9-дан 5 депутатқа дейін). Сенаттың Мәжіліс қабылдаған заңдарды мақұлдауына немесе мақұлдамауына ғана құқық беріледі, яғни Мәжіліске заңдарды қабылдау құқығы беріледі. Сенаттың өкілеттігі Конституциялық Кеңестің және Жоғары Сот Кеңесінің төрағалары қызметіне кандидатураларды келісу құқығымен толықтырылады.

Республикалық бюджетке парламенттік бақылауды күшейту үшін президент Есеп комитетін жоғары аудиторлық палатаға қайта құруды ұсынады, оның төрағасы жылына екі рет төменгі палата депутаттарының алдында есеп беруге тиіс. Мәслихат төрағасы лауазымын енгізу ұсынылады. Президент мәслихаттардағы қарау нәтижелерін ескере отырып, облыстардың және Республикалық маңызы бар қалалардың әкімдерін тағайындайтын болады.

Барлық азаматтардың құқықтарын толық көлемде ескеретін неғұрлым үйлесімді-аралас сайлау жүйесіне көшу болады (пропорционалды-мажоритарлық модель). Президент Конституциялық сот құруды ұсынады, Бас прокурор және Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Конституциялық сотқа жүгіне алады.

Өлім жазасын жою туралы шешім Конституцияда бекітілетін болады. Мемлекеттің мүдделерін ескере отырып, БАҚ туралы заң қайта қаралатын болады. Өз міндеттерін табысты орындаған ұлттық кеңестің орнына" Ұлттық құрылтай " (Ұлттық құрылтай) құрылады, ол билік пен халық арасындағы өзара іс-қимылды күшейтеді.

Президент мемлекеттің егемендігі мен аумақтық тұтастығын қорғауға, халқымыздың түпкі мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған стратегиялық бағытты берік ұстану қажеттігін айтады. Міне, ең маңызды міндет.

Біз өзіміздің басты игілігіміз – Тәуелсіздігімізді сақтауға, ұлттық бірегейлік негіздерін бекемдеуге, елімізді трансформациялауға жұмылуға тиіспіз. Бұл біздің болашақ ұрпақ алдындағы қасиетті парызымыз.